มีความเชื่อว่าศาสนานั้นเกิดมาจากความต้องการเข้าใจในธรรมชาติของมนุษย์ นับแต่อดีดมนุษย์จะสงสัยว่าสิ่งต่างๆเกิดขึ้นมาได้อย่างไร ทำไมต้องเกิดขึ้น จะเปลี่ยนแปลงได้หรือไม่ เปลี่ยนแปลงแล้วจะเกิดผลอะไรต่อมาอีก จนนำมาสู่การค้นหาแนวทางต่างๆเพื่อตอบปัญหาเหล่านี้ จนนำมาเป็นความเชื่อและเลื่อมใส ตัวอย่างเช่นศาสนาพุทธ เกิดจากเจ้าชายสิทธัตถะทรงเห็นความทุกข์ จึงทรงหาแนวทางให้หลุดพ้นจากความทุกข์ ด้วยวิธีการต่างๆนานา จนทรงค้นพบอริยสัจ 4 ด้วยวิธีที่เรียกว่าทางสายกลาง เป็นการฝึกจิตด้วยสมาธิจนถึงซึ่งความรู้แจ้ง และความดับความทุกข์ ทรงตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าดับสิ้นซึ่งกิเลส ทรงสอนให้มนุษย์ ให้ทำบุญ รักษาศีล และภาวนา เพื่อจะได้เป็นแนวทางในการพ้นทุกข์ของมหาชน อย่างไรก็ตาม ในการศึกษาในปัจจุบัน คำอธิบายของการเกิดขึ้นและพัฒนาการของศาสนา สามารถแบ่งได้เป็นสามกลุ่ม
ศาสนาหลักๆ ที่มีอยู่ถ้ามองตามเป็หมายในเรื่ององค์สูงสุดจะแบ่งได้เป็น 2 กลุ่มหลักๆคือ
1) ศาสนาที่ยึดถือองค์สูงสุดเป็นเป้าหมาย
2) ศาสนาที่ไม่ยึดถือองค์สูงสุดเป็นเป้าหมาย
ทั้งสองกลุ่มมีความเชื่อที่เหมือนกันคือยอมรับว่าองค์สูงสุดมีอยู่จริง ศาสนาคริสต์และอิสลามเรียก องค์สูงสุดว่าพระเจ้า ผู้นับถือมีเป้าหมายเพื่อการเข้าไปรวมอยู่ในอาณาจักรของพระเจ้า ส่วนศาสนาพุทธเป็นศาสนาที่ไม่ยอมรับการมีอยู่ขององค์สูงสุด แต่แต่เชื่อในการมีอยู่ของเทพเจ้า (เหล่าพรหมา)ซึ่งเป็นเทวดาชั้นสูงสุดเรียกว่าอรูปพรหม แต่ต่างกันตรงที่ผู้ที่นับถือศาสนาศาสนาพุทธไม่ มีเป้าหมายเพื่อการไปรวมอยู่กับอรูปพรหม แต่สามารถไปเกิดเป็นอรูปพรหมได้ เพราะการรวมอยู่หรือไปเกิดเป็นอรูปพรหม เมื่อหมดเหตุปัจจัยก็ยังต้องเวียนว่ายอยู่ในสังสารวัฏ อันมีต่ำสุดคือนรก สูงสุดคืออรูปพรหม อย่างไม่มีที่สิ้นสุด ทางที่จะหลุดพ้นจากสังสารวัฏได้จึงมีทางเดียวเท่านั้นคือ นิพพาน
ศาสนาในโลกถึงแม้จะมีมาก แต่ถ้าจัดเป็นประเภทก็ได้เป็น 3 ประเภท คือ
คือเชื่อว่ามีเทพเจ้าต่างๆอยู่มากมายสิงสถิตย์อยู่ตามธรรมชาตินั้นๆ ทั้งสามารถดลบันดาลตามประสงค์ของพระองค์นั้นได้
เชื่อว่ามีเทพเจ้าผู้ยิ่งใหญ่เหนือกว่าเทพเจ้าทั้งหลาย หรือเรียกกันว่าพระเจ้า พระองค์เป็นผู้สร้างโลกและสรรพสิ่งและเชื่อกันว่าพระเจ้าอาจติดต่อมนุษย์ โดยผ่านศาสดาพยากรณ์หลายองค์ เช่น พระอัลเลาะห์ ทรงติดต่อกับท่านนบีมุฮัมหมัด พระยะโฮวาห์ ทรงติดต่อกับ ท่านโมเสส เป็นต้น ศาสนาประเภทนี้อาจแบ่งต่อไปอีก ตามจำนวนพระเจ้าที่นับถือ คือ
ศาสนาประเภทนี้ไม่สนใจว่าพระเจ้าสร้างโลกและสรรพสิ่ง ไม่เชื่อว่ามีพระเจ้าองค์เดียวคอยดลบันดาลให้บุคคลเจริญหรือเสื่อม แต่สอนว่าทุกอย่างเกิดจากปัจจัยและเชื่อว่ากรรมเป็นการเปลี่ยนแปลง เช่น การกระทำของตนเองเป็นผู้บรรดาลสิ่งต่างๆให้ตนเอง (ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน) เป็นผู้กำหนดชะตาชีวิตของตนเอง ทุกสิ่งเป็นไปตามปัจจัย ไม่มีอะไรเกิดขึ้นเองได้โดยไม่ต้องอาศัยอะไร ศาสนาประเภทนี้ เช่น
